30.9.14

Xosé Filgueira Valverde / Ramón Otero Pedrayo. Epistolario


Quen se debruce neste Epistolario recompilado por María Jesús Fortes Alén decatarase do enorme desequilibrio de cartas escritas por Ramón Otero Pedrayo fronte ao número case que simbólico das escritas por Filgueira Valverde. De usarmos estes documentos como fonte para o coñecemento destas figuras senlleiras, fariámonos unha idea bastante cabal de Otero, pero a Filgueira só poderiamos intuílo.
No estudo preliminar (bilingüe), Ramón Villares destaca:
  1. as diverxencias de formación e sensibilidade dos dous persoeiros.
  2. as diferenzas xeracionais.
  3. as diferenzas de estilo: metáforas “a cachón” en Otero; “prosa eficiente” e erudita en Filgueira (p. 21).
  4. os asuntos tratados tamén van cambiando segundo o tempo e as circunstancias:
  • a depuración, restitución no posto e cátedra de Xeografía na USC, tras “once anos de ostracismo” (p. 26);
  • o silencio sobre a cuestión política;
  • os asuntos do Seminario de Estudos Galegos e da Real Academia Galega;
  • as diferentes visións dos proxectos Historia de Galiza / Galicia Histórica; o primeiro viu a luz en Bos Aires, o segundo gorouse.
A guerra e a inmediata posguerra supuxeron un cambio de lingua e un
ralentamento na frecuencia epistolar. O cambio de lingua tamén é un trazo que caracteriza as cartas de ou para as mulleres. Tamén é significativa a escolla lingüística nos grandes proxectos históricos: a Historia dirixida por Otero, editada na emigración, redáctase en galego; para o proxecto do Instituto Padre Sarmiento, agarimado por Filgueira, “o vehículo expresivo non sería o galego” (p. 164).
Especialmente tristes son as referencias de Otero a Castelao: enfermidade, ocultación ás irmás, imposibilidade de viaxe á Terra, saudade pola morte, incautación e venda dos bens, falta de retrato no Boletín da RAG, as cousiñas que piden as irmás de Castelao (pp. 290, 391-1) para teren un recordo… Nesas cartas reflíctese o estado de ánimo que a desaparición do guieiro provoca nun exiliado do interior.
O carácter de Otero Pedrayo, esixente consigo mesmo e xeneroso cos demais, aparece a miúdo nestes escritos. Como anécdota abonda citar o desazo que lle producen os suspensos dos examinandos de reválida. Otero pide máis para outros que para si e recorre a Filgueira, a quen presenta como home ben relacionado nas altas esferas, para que bote unha man en situacións precarias ou mesmo hostís.
Dada a lonxevidade dos protagonistas, as cartas cobren un longo período da nosa historia (1927-1976): unha longa noite de pedra enmarcada entre dous tempos de esperanza.


Noticia da presentación da obra:
Foto:
Ramón Leiro/La Voz de Galicia





Xosé Filgueira Valverde / Ramón Otero Pedrayo, Epistolario. Museo de Pontevedra / Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, 2009.

19.9.14

"A semente" (de Víctor Campio Pereira)

No limiar, Xesús Alonso Montero descríbenos a un Víctor Campio Pereira González como persoa discreta e comprometida "coa causa universal da Xustiza". Defíneo como poeta elexíaco no senso machadiano do termo: "se canta lo que se pierde". Mais non todo o que se foi está perdido. Queda a memoria e o froito en novas xeracións, como vemos ao percorrer a obra deste autor.
En "A semente" non é precisa a referencia a Ramón Otero Pedrayo para entender a mensaxe, pero axuda a situar o poema nun tempo e nun espazo determinados. Sabemos que Otero viviu a noite de pedra condenado ao exilio interior. Os vencedores da guerra civil respectáronlle a vida --era católico e conservador--, pero depurárono e quitáronlle a cátedra. Tardaron una década en lla devolver. Coma outros vellos galeguistas, procurou non perder a esperanza e fixo sementeira agardando tempos 
Imaxe: alberguería.es
mellores.
O soneto de Víctor Campio Pereira comunica poeticamente esa situación: xeracións prometedoras ("trigo de luz"; "lentura de terra") que non puideron dar o froito esperado porque foron abafados nun "tempo de tebras" con "cascallos de odio"; recibiron o trato do inimigo vencido. Aínda así, nos tercetos ábrese o camiño da esperanza sementada pola voz do petrucio.

___________________
Víctor Campio Pereira, Quince sonetos de amor e once poemas máis. Antoloxía. Xunta de Galicia, 2011. Edición e limiar de Xesús Alonso Montero.

17.9.14

Durmido sobre os espellos. Léxico

Brincadeira léxica para lectores de Durmido sobre os espellos, de Jordi Sierra i Fabra.
As palabras e expresións están tiradas desta obra. O exercicio -que non rouba moito tempo- consiste en elixir o significado máis axeitado de entre os tres que se propoñen.