31.1.17

Noticias de literatura-181. Xaneiro de 2017

O escritor, pintor e crítico de arte John Berger faleceu esta segunda feira aos 90 anos en París. O autor inglés é un referente. Un artista polifacético que ensinou ás súas lectoras e lectores a comprender mellor a súa contorna. A reparar en todos os detalles. A observar o mundo (Noelia Gómez, Sermos Galiza, 03-01-2017).
[...] pescuda na infancia do enigmático personaxe verniano, xa que unha das habilidades do francés, a de suxerir un pasado para o capitán pero sen acabar de revelalo, xoga aquí a favor de quen se dedique a fabulalo pola súa conta (X. F., La Voz de Galicia, 02-01-2017).
Son estudantes da Universidade de Santiago de Compostela pero teñen a conciencia de que o deber do estudante non é a formación individual, senón poñer o saber que eles adquiren ao servizo do pobo (Marcos Pérez Pena, Praza Pública, 04-01-2017).
[...] cando comezamos a vivir no Rif decateime de que era un Marrocos moi distinto. Souben tamén das crónicas de Ben-Cho-Shey e comecei a tentar ver aquela dura e ao mesmo tempo fermosa paisaxe rifeña cos ollos dos galegos que estiveron alí durante a guerra (entrevista de Montse Dopico, Praza Pública, 05-01-2017).
El XLII Certame Nacional Galego de Narracións Breves Premio Modesto R. Figueiredo, que la Fundación Padroado do Pedrón de Ouro ha organizado este año en el Concello de Lalín, ya tiene ganador (María Rendueles, El Correo Gallego, 08-01-2017).
[...] vén de publicar o ensaio Galicia, o galego e os galegos (Toxosoutos), no que analiza ámbitos como a historia, o papel da muller ou a emigración, co obxectivo de desmontar tópicos e «dignificar a idea que se ten de Galicia e os galegos» (entrevista de Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 09-01-2017).
Quería que non fose unha aventura sen máis, senón que tamén houbese unha pequena mensaxe. Así que decidín facer que a protagonista, Curuxa, tivese algún tipo de cadencia para que se apoiara no resto dos personaxes que foran saíndo na historia. Dese xeito, teríamos a mensaxe de que apoiándonos uns os outros poderemos conseguir as metas que nos propoñamos (Noelia Gómez, Sermos Galiza, 09-01-2017).
As editoriais Xerais e Através veñen de publicar conxuntamente un libro único pero repartido en dous volumes con cadansúa norma ortográfica que revisa desde Galiza o bolxevismo cen anos despois de que triunfara na Rusia do 1917 (R. C., Sermos Galiza, 11-01-2017).
Pretende revisar o mito explicativo patriarcal e liberal. As orixes do libros son sempre, para min, ‘encontros’, algunha experiencia que organizar. Nalgún momento tiven a necesidade de explicar a que respondían comportamentos que nun principio semellan naturalizados pero que cando se acentúan, cando aparece a súa estridencia, aparece a súa patoloxía, que é patoloxía social, é dicir, propios dunha sociedade patolóxica (entrevista de Montse Dopico, Praza Pública, 13-01-2017).
[...] é o gañador do premio Manuel Lueiro Rey de poesía, que este ano chegaba á súa quinta edición (Sermos Galiza, 19-01-2017).
A idea é amosar un Castelao máis duro, máis adulto, máis poético. Kiko da Silva afronta este proxecto, segundo Galaxia, coa intención de conseguir renovar a visión tanto plástica como de percepción narrativa do rico mundo literario creado por Castelao (Sermos Galiza, 20-01-2017).
A Real Academia Galega, da man da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa (FLUL), presentou onte neste centro o libro que acaba de editar en homenaxe á profesora lusa Elsa Gonçalves, unha das figuras máis sobranceiras da lírica trobadoresca galego-portuguesa e doutora honoris causa pola devandita universidade (María Abascal, El Correo Gallego, 21-01-2017).
A novela fala do paso do tempo e, para o protagonista, os libros funcionan como referencias temporais. A min pásame; o recordo de certos momentos da miña vida está vinculado ás miñas lecturas. Todo lector ten unha memoria sentimental asociada aos libros que o foron acompañando. Pasa tamén coa música. E en “A orde invisible das cousas”, esas referencias, teñen moito que ver con libros que foron ou son importantes para min (entrevista de Pablo Vaamonde, Galicia Confidencial, 22-01-2017).
“Estamos ante unha poesía fascinante que xorde dun poeta con alma de neno, unha poesía soñadora e marabillosa”, relata Celia Vázquez, que explica que ao final o libro pasou a ser algo máis que unha sinxela tradución, “pois a miña condición de profesora e investigadora sempre me leva máis lonxe”, explica a autora (Galicia Confidencial, 24-01-2017).
A autora pretendeu así por unha banda dar a coñecer a historia real das irmáns Fandiño e, ademais, devolverlles unha dimensión humana e real, lonxe da imaxe de postal e máis próxima á verdade destas mulleres (entrevista de Alberto Ramos, Praza Pública, 27-01-2017).
[...] respecta mesmo o formato orixinal de caderno de contas con tapa dura na que o poeta escribiu a man os textos que o compoñen, un caderno que sempre o acompañaba. Os seus 19 poemas foron escritos polo rianxeiro nos anos 1926 e 1927 mentres estivo embarcado no pailebote Constantino Candeira, que navegaba polas augas do Mediterráneo (entrevista de Marcos Pérez Pena, Praza Pública, 27-01-2017).
A publicación en papel recolle ao longo de 96 páxinas a tradución da obra do dramaturgo francés –en versión de Eva Alarte e Carles Alfaro– asinada por Loli Ramos. Sobre este texto o CDG construíu o espectáculo estreado no Salón Teatro de Santiago de Compostela o pasado setembro e representado ata finais de ano por distintos escenarios galegos (Sermos Galiza, 27-01-2017).

30.1.17

Carlos Casares. Un país de palabras

“Eu creo que os escritores témo-la nosa propia linguaxe, que é máis metafórica ca conceptual, pero que nos permite pensar a través dela e explica-lo mundo e as cousas. Ese polo menos é o meu caso. Estes ensaios son reflexións, pero nas que reflexiono narrando, sobre literatura, sobre outros escritores, sobre pintura. Verémo-lo que sae de aí. Polo menos espero que a xente non se aburra”.
(Ana María Platas Tasende, “Conversación con Carlos Casares”, Revista Galega do Ensino nº 21, novembro de 1998.




Capa 1ª edición
Un país de palabras (1998) acolle quince textos de temática variada e amplo marco cronolóxico de xestación. Algúns deles fan referencia a unha data concreta (1926, 1962, 1964, 1967, 1977, 1980), outros móvense sen referencias temporais ou sen concreción temporal (“hai anos”, “nunha ocasión”). Dende o punto de vista didáctico admiten unha variada etiquetaxe porque son á vez textos literarios, ensaísticos, de crítica literaria, de análise social,memorialísticos ou mesmo anecdóticos. Un país de palabras ofrécenos, á fin de contas, o país que o autor tivo ante os ollos, visto de xeito global ou particularizado nalgúns dos seus persoeiros.
Amigos e coñecidos teñen acollida nestas páxinas: Ramón Piñeiro --por suposto--, Basilio Losada, Torrente Ballester, Álvaro Cunqueiro, Otero Pedrayo, Vicente Risco, Miguel Torga, V. S. Naipul, Torres Queiruga… Constitúen a primeira malla dunha rede que se vai estendendo a outras figuras coas que suxiren ou establecen algún tipo de relación que serve para explicar ou ilustrar unha obra, un feito, unha actitude.

Dado o principal oficio de Casares, non resulta estraño na obra o peso dos escritores: de Torrente Ballester ocúpase en dous textos; noutros dous, de Otero Pedrayo; Cunqueiro, Risco e Piñeiro ocupan a cada un seu, sen contar as amplas referencias a escritores que hoxe son alicerce da literatura universal. Tampouco esquece a súa propia obra: en “A maquillaxe dun bispo”, vencidos os reparos que lle produce a seriedade académica, o autor descríbenos a construción do personaxe principal de Ilustrísima (1980).
Imaxe: Editorial Galaxia
As reflexións sobre a literatura están esparexidas pola obra de Carlos Casares, ademais de en entrevistas e conferencias. N’Un país de palabras achamos o miolo da súa propia teoría da creación literaria, da que podería dicirse que foi unha busca que lle durou toda a vida. Xa de neno se atopou na encrucillada de dous estilos narrativos:
“Tal vez foi a inxenuidade á que me refería antes a que me levou a narrar os meus primeiros contos da mesma forma que o meu avó me contaba os episodios máis destacados da súa longa vida, é dicir, mantendo a orde que seguiran no seu desenvolvemento real” (p. 136).
Non fai falla sinalar que se trata de relatos orais. O trazo da oralidade considérase unha característica xeral da súa narrativa. Con todo, “as maneiras de narrar de meu avó e da miña avoa diferían de forma radical” (p. 138). Mentres el enche as historias de feitos reais, datados, vividos ou presenciados, ela opta polo misterio, o medo, o inconcreto e atemporal. “Entre estas dúas formas de contar, sempre me seduciu a primeira, talvez porque a miña curiosidade infantil se sentía máis atraída pola concreción atraente do real que pola vaguidade neboenta do fantástico” (p. 139). Andando o tempo, esta escolla máis ou menos inconsciente acabaría caracterizando o labor narrativo do autor: “En termos técnicos considérome un narrador lineal, o que non ten para min outro significado que o puramente instrumental, nunca o dun valor estético de tipo estrutural” (p. 140).
As reflexións sobre o carácter do escritor son unha constante ao longo da vida de Casares, e saltan ao falar doutros autores e obras. Lembremos a imaxe do diamante pulido ou en bruto cando fai a comparanza entre Castelao e Otero, ou cando cita, entre outros, os chamados “viaxeiros de cheminea”, acusados de impostores porque inventan lugares que non coñecían. Casares apostila: “Hai realidades que só poden ser comprendidas desde a literatura, nunca desde a reportaxe ou a crónica” (p. 60).
Idea semellante desenvólvese, ao tocar o tema da sinceridade do escritor, no texto “O día que me regalaron a Miguel Torga”. O portugués non comparte a máxima pessoana que reza que “tudo poeta é um fingidor”. Así e todo, a creación literaria imponse:
“Para esta, todo escritor é un manipulador, un fabricante de artificios, mesmo cando manexa aquelas palabras que ten máis preto do corazón, como as que emprega para escribir o seu diario. Pero tamén as outras, as que utiliza nas súas memorias ou nas súas novelas. Non hai ilusionismo sen truco. O máis que se nos pode pedir, como nos ocorre cos magos, é que non se note” (p. 33.
No remate de contas, n’Un país de palabras atopámonos ante un escritor seducido pola literatura, e a ese reino da literatura, como el mesmo admite, pertence o corazón do home.


Falan da obra

Carlos Casares, Un país de palabras. Vigo, Galaxia, 1998.

4.1.17

Avespa velutina e variantes

Imaxe: Pepa Losada / La Voz de Galicia
Lemos en La Voz de Galicia (03-01-2017) un simpático e interesante artigo de María Santalla. Titúlao "¿Vespertinas, brillantinas, comunistas, estatinas, ghalopinas...? No, velutinas". Recolle nel as distintas denominacións que lles foron dando nos avisos ao 112 sobre avistamentos de nespra asiática. Polo de agora non son máis que grallas léxicas (tímpano duro, termo novo e arrevesado...), pero andando o tempo poida que algunha desas denominacións acabe por facer o mesmo ca o insecto: quedar tan campante no niño do dicionario co seu novo significado. Mesmo haberá quen as eleve á categoría de ovispas. Xa se irá vendo co tempo.
Algunhas das denominacións recollidas son moi plásticas e deixan ao descuberto ese mecanismo psicolóxico que pomos en funcionamento á hora de etiquetar algo que non nos merece á mellor das consideracións: "raza loba", "ghalopinas africanisadas". Un bo alcume resulta máis identificador ca un nome, mal que nos pese a humanos e bechos.
E disto nin se libran os tradutores automáticos, que tamén teñen o seu corazonciño. A versión en galego deste artigo converte un "niño de raza loba" nun "neno de raza loba"; coma quen di, un neno que vai para cacique ou amigo e asesor de caciques. (Xa sabemos que hoxe non existen, pero que Deus nos garde deles. Para as velutinas xa iremos buscando amaño).

3.1.17

Carlos Casares. Achegas na rede

Foto: Real Academia Galega
Designación da Real Academia Galega


Sobre o autor

  1. Carlos Casares. Ficha do autor na Galipedia. Véxase tamén a bibliografía sobre a súa obra.
  2. Páxina web da Fundación Carlos Casares.
  3. Á marxe do tempo. “Este blog recupera o dietario persoal que Carlos Casares escribiu para La Voz de Galicia, dende 1992 ata 2002, baixo o título de «Á marxe»”.
  4. Xesús Fraga, “Queremos tanto a Carlos”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  5. Carlos Casares, unha vida en imaxes”, La Voz de Galicia, 09-07-2016.
  6. Ramón Loureiro, “A derradeira entrevista a Carlos Casares, en imaxes”, La Voz de Galicia, 09-07-2016.
  7. Ramón Loureiro, “Carlos Casares: ‘A literatura non ten por que gustarlle a todo o mundo’”, La Voz de Galicia, 09-07-2016.
  8. Ramón Nicolás, “Abrazar e seducir a palabra”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  9. César Casal. “O noso Xavi Hernández”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  10. Víctor F. Freixanes, “Carlos Casares”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  11. Christian Casares, “O que un fai na soidade”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  12. Ramón Loureiro, “As palabras de Casares”, La Voz de Galicia, 10-07-2016.
  13. R. Romar entrevista a Hakan Casares, La Voz de Galicia, 11-07-2016.
  14. María Canosa, “Palabra de Casares”, La Voz de Galicia, 11-07-2016.
  15. Inma López Silva, “Carlos, o sedutor”, La Voz de Galicia, 11-07-2016.
  16. Xesús Fraga fala con Víctor F. Freixanes sobre a figura de Carlos Casares, La Voz de Galicia, 25-07-2016.
  17. Eduardo Fra Molinero, “Nin colonia nin champú”, La Voz de Galicia, 20-07-2016.
  18. Xosé Manoel Rodríguez entrevista a Xavier Casares, La Voz de Galicia, 08-01-2017.
  19. Camilo Franco entrevista a Ángel Basanta, La Voz de Galicia, 06-09-2012. 
  20. "Ourense crea un roteiro polos espazos de Carlos Casares", La Voz de Galicia, 25-01-2017. 
  21. Rodri García, "Últimas conversas con Carlos Casares", La Voz de Galicia, 20-03-2017.
  22. Tamara Montero, "Galaxia edita a primeira biografía do 'xigante' Carlos Casares", La Voz de Galicia, 21-03-2017.
  23. IES Carlos Casares, As estrelas máis estrelas de todas as estrelas. El Correo Gallego, 04-04-2017.
  24. Xesús Fraga, "A viaxe ferroviaria de Carlos Casares arredor da creación literaria e as ideas", La Voz de Galicia, 24-04-2017.
  25. Xesús Fraga, "Carlos Casares, de pioneiro a clásico",  La Voz de Galicia, 13-05-2017.
  26. Xesús Fraga, "Casares, o inimigo de ninguén", La Voz de Galicia, 14-05-2017.
  27. Xesús Fraga, "Casares, a intrahistoria dun académico", La Voz de Galicia, 25-05-2017.
  28.  Carlos Ocampo, "O señor que non quixo esquecer o neno. Claves para estudar a Carlos Casares", La Voz de Galicia, 26-04-2017.
  29. "Sobre Carlos Casares", El Correo Gallego, 30-04-2017).
  30. Francisco Díaz-Fierros, "Casares e a cultura científica",  La Voz de Galicia, 12-05-2017.
  31. Xavier Alcalá, "Casares e a telemática", La Voz de Galicia, 12-05-2017.
  32. A. Blasco, "Día das Letras Galegas 2017. O galego que logrou o desexo de ser querido", Faro de Vigo, 13-05-2017. 
  33. Antón Riveiro Coello, "Carlos e o teatro",  La Voz de Galicia, 14-05-2017.
  34. Alfredo Vara, "Carlos, referente", La Voz de Galicia, 16-05-2017. 
  35. "La Voz presentou na Real Academia Galega o seu libro sobre Carlos Casares", La Voz de Galicia, 16-05-2017.
  36. R. Castro entrevista a Henrique Monteagudo, biógrafo de Carlos Casares, Sermos Galiza, 16-05-2017. 
  37. Joaquim Ventura, "A memoria  miúda. Carlos Casares: capacidade evocativa", Faro de Vigo, 17-05-2017.
  38. Laura Piñeiro Pais, "Abrentes de esperanza. Carlos Casares, poeta de poetas", Faro de Vigo, 17-05-2017.
  39. Armando Requeixo, "Príncipes, vellos e escaravellos. Arredor do Carlos Casares tradutor", Faro de Vigo, 17-05-2017.
  40. Xesús Alonso Montero, "Irmau que nos mataron. Guevarismo e marxismo na obra literaria de Carlos Casares", Faro de Vigo, 17-05-2017.
  41. Especial Carlos Casares. Día das Letras Galegas 2017, El Correo Gallego, 17-05-2017. 
  42. Marcos Pérez Pena, "O día que Viana do Bolo se desculpou ante Carlos Casares",  Praza Pública, 18-05-2017.
  43. Francisco Rodríguez Sánchez, "Enfadado? Non. Asombrado!",  Terra e Tempo, 24-05-2017.
  44. Karmele Vázquez, "A RAG abre o seu arquivo e publica escritos históricos sobre Casares", El Correo Gallego, 25-05-2017. Véxase tamén: "A máis rexa personalidade da nova vida xeracional galega" entra na Academia.

Sobre a obra

  1. Mariluz Ferreiro, “O mundo nunha mazá”, La Voz de Galicia, 11-07-2016.
  2. Carlos Casares en estado puro”, La Voz de Galicia, 02-08-2016.
  3. Mila Méndez / Álex L. Benito, “Os artigos cos que Casares chegaba á casa de tódolos galegos”, La Voz de Galicia, 06-08-2016.
  4. Laura Piñeiro Pais, "Identidade e alteridade en Vento ferido de Carlos Casares", Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, vol 18, 2015.
  5. Vento ferido (filme), web uvigo.es
  6. Saúco Fernández, “Carlos Casares: Unha viaxe de ida e volta pola literatura galega”, La Voz de Galicia, 06-08-2016. 
  7. Anxo Tarrío Varela, "A obra narrativa de Carlos Casares", Revista Galega do Ensino nº 38, 2003. 
  8. Iolanda Galanes Santos, "Carlos Casares y la traducción: obra dispersa e inédita", Quaderns. Revista de Traducció nº 21, 2014.
  9. Denis Vicente / Nerea Sarmiento, Unidade didáctica literaria e cinematográfica de Vento ferido. Universidade de Vigo.
  10. Xoguetes para un tempo prohibido. Galipedia: ficha da novela e ligazónz relacionadas.
  11. Os escuros soños de Clío. Ficha da obra na Galipedia e ligazóns relacionadas cos relatos.
  12. Ilustrísima. Análise da novela na Galipedia.
  13. Javier Goñi, "Carlos Casares publica una novela contra la violencia y la intolerancia",  El País, 16-01-1997. [Presentación da edición en castelán de Deus sentado nun sillón azul (1996)]. 
  14. Ana Luna Alonso, "El Manuscrito inédito de O Principiño. Un texto fundacional de la literatura gallega traducida", Cédille. Revista de estudios franceses nº 11, abril de 2015. 
  15. Camiño Noia, Olivia Rodríguez, Dolores Vilavedra (ed.), Actas Simposio Carlos Casares. Fundación Carlos Casares. 
  16. J. G., "A tradución de Ilustrísima proxecta internacionalmente a obra de Casares",  La Voz de Galicia, 16-05-2017.


Actividades varias / efemérides
  1. Karmele Vázquez, "Un roteiro percorre as rúas de Ourense coa obra de Casares", El Correo Gallego, 19-02-2017.
    Imaxe:
     O xogo de Leoncio/Faro de Vigo
  2. M. Mato, "El universo Casares salta a tableros de juego creados por alumnos", Faro de Vigo, 05-05-2017. 
  3. "Carlos Casares nas páxinas de La Voz",  La Voz de Galicia, 10-05-2017.
  4. Jesús Garrido, "Carlos Casares multidisciplinar", La Voz de Galicia, 10-05-2017.
  5. "Talía leva a escena a novela de Casares Os mortos daquel verán" , Sermos Galiza, 12-05-2017.
  6. Víctor F. Freixanes, "Dúas celebracións", La Voz de Galicia, 14-05-2017. 
  7. "Unha lareira ourensá na Academia" , La Voz de Galicia, 16-05-2017.
  8. Elva Otero, "Guía imprescindible para espremer a Festa das Letras en Compostela",  El Correo Gallego, 16-05-2017.
  9. Rita Álvarez Tudela, "Londres rinde homenaje a Carlos Casares", La Voz de Galicia, 22-05-2017.